www.oczekiwanie.fora.pl

Jag

Sprawdze, i dam znac.

Z tego, co mi wiadomo, to glowne dzielo Cassuto nigdy nie zostalo przetlumaczone z wloskiego, to co mamy po angielsku to tylko jakies skrocone opracowania. Niemniej czy moglbys dac nam znac, jaka jest hipoteza Cassuto na temat pochodzenia Piecioksiegu? Bo z tego co wiem, to autorstwo mojzeszowe on tez odrzucal.

oczekiwanie

Jag

Moje wiadomosci na temat Cassuto nie pochodza niestety ze zrodel pierwotnych. Niemniej moje zrozumienie jego pism i koncepcji jest takie (prosze, popraw, gdzie sie myle):

- "The Documentary Hypothesis and the Composition of the Pentateuch" to streszczenie, w osmiu wykladach, pogladow Cassuto wyrazonych w pelni w ksiazce "La Questione della Genesi" (1934), do ktorej zreszta autor czesto odnosi czytelnika wymagajacego glebszej analizy.

- Cassuto wyklucza mojzeszowe autorstwo Piecioksiegu (co wyjasnia, dlaczego jego poglady nigdy nie znalazly poparcia wsrod konserwatywnych rabinow).

- Dla Cassuto Piecioksiag nie jest kompilacja roznych tekstow/tradycji, ale jednolitym dokumentem, co jednak nie wyklucza wielu autorow, przeciwnie, przyjmuje on rozne autorstwo roznych czesci, natomiast odrzuca proponowane przez hipoteze zrodel "przeplatanie" sie roznych tradycji.

Jesli powyzsze punkty sa zgodne z prawda, to nalezaloby Cassuto przypisac pozycje "centrowa" miedzy fundamentalistami obstajacymi przy mojzeszowym autorstwie i zwolennikami teorii zrodel. Jednoczesnie warto zauwazyc, ze hipoteza zrodel wcale nie jest tak skrajna, jak chcielilby jej konserwatywni przeciwnicy, bowiem jest ona tak samo zwalczana przez biblijnych minimalistow twierdzacych, ze wszystkie teksty biblijne zostaly napisane w pozniejszym okresie (po niewoli babilinskiej). Zatem nalezaloby pamietac, ze obie rozpatrywane tu hipotezy - zrodel i Cassuto sa "centrowe" i zapewne wiecej je ze sabo laczy (opozycja zarowno wobec minimalizmu jak i konserwatyzmu) niz dzieli.

A teraz wracajac do hipotezy zrodel: postuluje ona, ze Piecioksiag jest komplilacja roznych tekstow i odzwierciedla rozne teologie, punkty widzenia i polozenie geograficzne. Cassuto zrecznie przedstawia te hipoteze jak spoczywajaca na pewnych filarach, po czym stara sie te filary zburzyc tak, aby cala hipoteza runela.

O ile publikacje Cassuto za jego zycia przeszly bez wiekszego echa, to jednak zostaly powtorzone we wzbogaconej wersji przez Rogera Normana Whybraya w ksiazce "The Making of the Pentateuch" (1987). Whybray uznal, ze dowody potwierdzajace hipoteze zrodel sa nieprzekonywujace, i w zamian zaproponowal, ze Piecioksiag jest dzielem pojedynczego autora "zapozyczajacego" z wielu istniejacych zrodel. Dzielo Whybraya pozostaje do dzisiaj podobno najlepsza krytyka hipotezy zrodel.

Z Whybrayem z kolei polemizowal Richard Elliott Friedman w "Who Wrote the Bible?" (1987) i "The Bible with Sources Revealed" (2003). Staral sie on wykazac, ze argumenty wysuwane przeciwko hipotezie zrodel sa niewystarczajace. Jest to zatem takze (choc nie bezposrednio) polemika z pogladami Cassuto.

Poglady Friedmana sa mi znane stosunkowo najlepiej i ze zrodel oryginalnych, i nie ukrywam, ze zrobily na mnie najwieksze wrazenie. Friedman znacznie zmodyfikowal pierwotna hipoteze Wellhausena (szczegolnie, jesli chodzi o datowanie zrodel), ale generalne zasady sa bardzo podobne. To, co mnie przekonalo ostatecznie, to ze wydzielajac poszczegolne tradycje z Piecioksiegu czyta sie je wszystkie jako spojne, niezalezne teksty.

Friedman wysuwa 7 glownych argumentow na poparcie swych pogladow:

1. Jezykowe - rozne tradycje odzwierciedlaja hebrajszczyzne roznych okresow historycznych (analiza jezykowa pomaga Friedmanowi w datowaniu tradycji).

2. Terminologiczne - to juz nie tylko rozne imiona Boga, ale takze wiele innych terminow prawie nierozlacznie zwiazanych a dana tradycja. Np. tej samej gorze J i P nadaja nazwe "Synaj" (20 razy), podczas gdy w E i D jest to "gora Boga" (14 razy). Okreslenie "szeol" wystepuje wylacznie w J. "Lokiec" (jako jednostka dlugosci) wystepuje w calym Piecioksiegu 59 razy, z tego 56 razy w P. Okreslenie "zgromadzenie" (edah) wystepuje wylacznie w P. "Calym sercem i cala dusza" wystepuje wylacznie w D. Friedman przytacza nadzwyczaj dluga liste tym podobnych terminow.

3. Spojnosc tresci - np. wg J boskie imie YHWH od poczatku bylo znane ludziom. Z kolei E i P imienia YHWH zaczynaja uzywac dopiero po objawieniu danemu Mojzeszowi (Wyj. 6:2-3). Podobnie, w zrodle P dostep do Boga mozliwy jest jedynie poprzez kaplanow z pokolenia Aarona - zrodlo to odrzuca koncepcje aniolow, snow, mowiacych zwierzat itp., a okreslenie "prorok" pojawia sie w nim tylko raz, do tego w sensie figuratywnym, i to w odniesieniu do... samego Aarona (Wyj 7:1).

4. Plynnosc narracji - po rozdzieleniu poszczegolnych dokumentow kazdy z nich czyta sie jako spojny, sensowny tekst. Trudno sobie wyobrazic, aby jednolity document literacki mozna bylo podzielic na kilka w taki sposob, aby kazdy osobno wydzielony tekst mial sens. Na poprzedniej stronie (5) obecnego watku pokazalem to na przykladzie analizy opowiesci o potopie.

5. Zwiazki z innymi dokumentami biblijnymi - zaobserowano nastepujace paralele tekstowe, podobienstwa jezykowe i teologiczne:
- D i Ks. Jeremiasza
- P i Ks. Ezechiela
- J i E i Ks. Ozeasza
- J i "historia dworska" (wiekszosc 2 Ks. Samuela)

6. Wzajemne relacje miedzy zrodlami i ich zwiazek z historia
- J i E wykazuja zwiazek z krolestwami Judy i Izraela
- P zwiazane jest z z okresem po upadku krolestwa Izraela
- D zwiazane jest z panowaniem Jozjasza
- Narracje P konsekwentnie wystepuja po J i E (stworzenie, potop, przymierze Abrahama, Jakub i Ezaw, Jozef w Egipcie, plagi egipskie, wyjscie z Egiptu i wiele innych historii)

7. Niezalezne, "rownolegle" opowiesci (dublety i tryplety), ktorych Friedman przytacza az 31. Friedman odpiera tez popularny zarzut, ze powtorzenia byly cecha starozytnej literatury bliskowschodniej. Pokazuje on, ze jest to argument falszywy, gdyz przed tekstami biblijnymi nie istniala bliskowschodnia proza w formie pism historycznych badz fikcji literackiej. Jedyny znany nam przyklad, ktory mozna porownac z Piecioksiegiem to Epos o Gilgameszu, w ktorym powtorzenia wystepuja, ale ktore to dzielo samo jest przykladem na poparcie kompozycji tekstu poprzez laczenie wczesniej istniejacych zrodel.

To oczywiscie tezy Friedmana w ogoromnym skrocie - kazdej z nich moznaby poswiecic co najmniej opasly tom. Aby zatem przekonywujaco obalic hipoteze zrodel, nalezaloby wykazac, ze Friedman nie ma racji przynajmniej w wiekszosci z jego 7 tez. Wydaje mi sie, ze bedzie to co najmniej bardzo trudne, ale oczywiscie nie uprzedzajmy wypadkow!

Podsumowujac - jako wstep do analizy tematu autorstwa Piecioksiegu trzeba by zaznajomic sie z argumentami Cassuto, Whybraya i Friedmana jako absolutnym minimum. Mimo, ze przez pare lat mieszkalem w sydnejskiej "Little Italy", to jednak moja znajomosc wloszczyzny nie jest niestety wystarczajaca do czytania najpowazniejszego dziela Cassuto w oryginale. Oczywiscie oznaczaloby to odrzucenie pogladow skrajnych, czyli zarowno mojzeszowego autorstwa, jak i pobabilonskiego powstania wszystkich tekstow biblijnych. Moim zdaniem to racjonalne zalozenie, ale jesli sie co do tego nei zgodzimy, to nasza reading list bedzie jeszcze dluzsza.

oczekiwanie

Jako "wstepowe" informacje do problemu autorstwa Piecioksiegu:

1. [link widoczny dla zalogowanych]

2. [link widoczny dla zalogowanych]

borsuk2

A co z nazwiskami: Kenneth Kitchen i Alan Millard.
?

Jag

Jag

borsuk2

borsuk2

[link widoczny dla zalogowanych]

borsuk2

Mysle, ze ograniczanie sie do cassuto i freedmana jest uprosczaniem badan.

borsuk2

Jag

Jag

oczekiwanie

ALez oczywiscie Jagus. Zapropnowalem te linki jako mozliwosc zapoznania sie z pogladami stron sporu. Coz poradze, ze akurat ta strona przedstawia to w taki sposob. Jednak mimo wszystko podana jest tam pewna linia argumentacji.

borsuk2

No to co poczytaliscie? Oczekiwanie, Jag, Tharshish i inni? Dyskutujemy?

Moja teza - autorstwo Tory to cos wiecej niztwierdzi sie obecnie?

Ponizej link to opracowania, ktore wnosi jeszcze wiecej zamieszania niz jasnosci:

[link widoczny dla zalogowanych]